Spataderen (Varices)

De kans is groot dat je wel een beetje weet wat spataderen zijn. Of liever gezegd: hoe ze eruit zien. Blauwe, opgezwollen aderen op de benen? Ontsierend en voornamelijk een cosmetisch probleem? Allemaal waar. Er is echter veel meer te vertellen. Over het ontstaan, de klachten en niet op de laatste plaats: de behandeling.

Voor we overgaan tot de spataderen, beginnen we bij het begin: bloed. Bloed bevat zuurstof en voedingsstoffen. Die heeft uw lichaam nodig om goed te kunnen werken. Het bloed stroomt vanuit het hart via de slagaderen door de haarvaten naar de aderen (samen ook wel bloedvaten genoemd). Zij vormen een uitgebreid netwerk waardoor het bloed overal in ons lichaam kan komen. De aderen vormen het afvoerende systeem en hebben hulpmiddelen om tegen de zwaartekracht op te boksen: de aderen moeten het bloed immers naar het hart (omhoog) zien te krijgen.



Ontstaan van spataderen

Zolang de aderen en de kleppen in de aderen gezond zijn en goed sluiten, kan het bloed vanuit de benen naar het hart stromen. Problemen ontstaan wanneer de aderen wijder worden waardoor de kleppen niet meer goed sluiten. Door de zwaartekracht stroomt het bloed terug, de verkeerde richting op. Door deze ophoping van bloed kunnen zich spataderen ontwikkelen.

Klachten en symptomen van spataderen

De meest gevoelde klachten van spataderen zijn:

  • Een moe, loom of zwaar gevoel in de benen
  • Jeuk
  • Tintelingen
  • Rusteloze benen
  • Een gevoel alsof er iets over het been loopt
  • Soms veroorzaakt een spatader pijn of gaat bloeden

Onderzoek en diagnose

Herkent u bovenstaande klachten? De huisarts is vaak de eerste die uw spataderen onderzoekt. Als uw spatader(en) onderzocht en gezien moeten worden door een specialist dan wordt u doorverwezen naar een dermatoloog, fleboloog of vaatchirurg. Een fleboloog is een arts die gespecialiseerd is in aandoeningen van het been (zoals spataderen, oedeem of open been). Een Duplexonderzoek van de beenaderen kan nodig zijn. Duplex is een combinatie van Doppler (onderzoek met geluidsgolven) en echografie. Het geluidssignaal (de Dopplertoon) geeft informatie over de doorstroming van het bloed en de terugstroom van het bloed (reflux). Door echografie wordt het geluidssignaal omgezet in beelden. Op het scherm van het echoapparaat is dan te zien hoe de aderen liggen, hoe de kleppen werken en of er vernauwingen of afsluitingen in de aderen zijn. Op basis van dit onderzoek kan de arts de diagnose ‘spataderen’ stellen.

Behandeling van spataderen

Spataderen kunnen op verschillende manieren worden behandeld. De behandeling wordt voor een belangrijk deel bepaald door de klachten en de ader die ziek is. Daarnaast hangt de behandeling af van het type ader.

  • Met laser of hitte door radiofrequente golf: uitschakelen van de zieke ader gebeurt met een endoveneuze thermische techniek. Endoveneus betekent: “in een ader” en dat gebeurt met een katheter (een katheter is een dunne, holle flexibele buis). Thermisch betekent warmte. In de ader wordt dus een katheter ingebracht. Met behulp van duplexbeeld ziet de arts precies waar de katheter zit. Er wordt een speciale vorm van plaatselijke verdoving gebruikt, die rondom de ader wordt gespoten. Daarmee wordt het omliggende weefsel meteen ook beschermd tegen de verhoogde temperatuur. Vervolgens wordt de ader met de energie van de laser of een radiofrequente golf dicht gemaakt. De uitvoering is vaak poliklinisch, zonder ruggenprik of narcose.​
  • De MCA (Mechanisch Chemische Ablatie) methode: Reguliere spataderbehandelingen maken gebruik van hitte. Hitte zorgt niet alleen voor risico op beschadiging van het omliggende weefsel, maar maakt ook extra verdoving noodzakelijk. Een verdoving bestaat soms wel uit tien tot vijftien prikjes. Bij deze spataderbehandeling is slechts oppervlakkig verdoving nodig, waardoor de patiënt een praktisch pijnloze ervaring heeft met minimale bloeduitstortingen. Een katheter wordt ingebracht in de ader onder echografische geleiding. De punt van de katheter raakt de aderwand, waardoor de ader geïrriteerd raakt en samentrekt. Tegelijkertijd wordt een vloeistof ingespoten die effectief de ader afdicht, waardoor de spatader niet terugkeert.
  • Door chirurgisch te verwijderen (strippen): dit is een operatieve behandeling. Er wordt een kleine snede in de lies en onderbeen gemaakt. De spatader wordt vanaf de lies tot vaak net onder de knie verwijderd. Strippen kan zowel onder volledige narcose als met een ruggenprik of plaatselijke verdoving worden gedaan. Strippen gebeurt vaak in dagbehandeling.
  • Met echosclerose: soms kan de spatader niet met de bovenstaande technieken worden behandeld. Dan kan worden gekozen voor inspuiten met schuim (foam) waarbij de ader door duplex zichtbaar wordt gemaakt (echosclerose). De ader verschrompelt door het ingespoten schuim.​

Preventie van spataderen

Om spataderen te voorkomen en vermindering of verergering van klachten door spataderen tegen te gaan, is het belangrijk om een aantal leefregels in acht te nemen. Aanleg is waarschijnlijk de belangrijkste oorzaak voor het ontstaan van spataderen. Heeft u deze aanleg? Houd er dan 
rekening mee dat spataderen (opnieuw) kunnen ontstaan. Een goed uitgevoerde behandeling neemt deze oorzaak niet weg.

Een van de risicofactoren voor het ontstaan van spataderen is staand of zittend werk. Om de eerste spatadertjes en verergering daarvan te voorkomen, zijn de onderstaande leefregels belangrijk:

  • Voorkom overgewicht en probeer indien nodig af te vallen. 

  • Voorkom langdurig stilstaan en stilzitten. Beweeg regelmatig uw enkel wanneer u stilzit of stilstaat: beweeg uw tenen naar 
 de grond (‘gas geven’) en vervolgens richting neus (‘gas terugnemen’). Dit stimuleert de werking van de kuitspierpomp.
  • Als u aanleg hebt voor het ontwikkelen van spataderen is het dragen
van elastische kousen tijdens de zwangerschap verstandig (juist al in de beginfase).
  • Draag geen knellende kleding.
  • Draag de elastische kousen elke dag als uw arts dit adviseert.

Heeft u een vraag of wilt u meer weten? Dan kun u terecht op ons forum.